Bij graafwerkzaamheden ten behoeve van een nieuw gemaal net ten noorden van Monnickendam is een zeer bijzondere archeologische vondst gedaan. Het gaat om de bodem en de wanden van een laatmiddeleeuwse sluis.
De gevonden sluis ligt in de lengterichting binnen de bouwkuip van het nieuwe gemaal. Het archeologisch onderzoek is inmiddels zo ver gevorderd dat een groot gedeelte van de houten sluis vrij ligt. Het deel aan de kant van de Purmer Ee ligt nog onder de N247. De constructie van de sluis kan het beste worden omschreven als een houten, rechthoekige koker. Over de gehele bodem ligt een eikenplanken vloer met daarop de zware eikenbalken constructie van de sluis.
De delen van de sluis die tot nu toe zijn vrijgelegd, leiden tot de volgende voorlopige maatvoering:
De sluis ligt in de dam die vroeger de scheiding vormde tussen de Purmer Ee en de Zuiderzee. Deze dam is op dit moment de basis van de provinciale weg N247. Onder deze weg, in de dam, bouwt het hoogheemraadschap op dit moment een nieuw boezemgemaal.
Over de sluis is op weinig gepubliceerd. In recente documentatie staat geen goede onderbouwing wat beschreven of beweerd wordt. Er zijn enkele publicaties waarin de aanleg van de dam in de Purmer Ee wordt gedateerd vlak na 1400. De beschrijvingen verwijzen naar een manuscript uit 1567. De sluis in de dam zou volgens de informatie rond 1403 zijn aangebracht. En rond 1567 zou men ook al bezig zijn met een nieuwe sluis. Het is mogelijk dat met het in gebruik nemen van de 'nieuwe sluis' de oude in de dam buiten gebruik is gesteld. Voor een referentie van dit soort sluizen zijn slechts enkele voorbeelden binnen Noord-Holland en Nederland bekend. Zo is er in de Spoortunnel in Rotterdam in de jaren ’90 van de vorige eeuw een vergelijkbare sluis opgegraven.
De archeologen die de gevonden sluis hebben bekeken, bevestigen de grote archeologische en historische waarde van de sluis. Op basis van de goed bewaarde resten van de sluis, de hoge informatiewaarde van de bouwwijze en ook het historische belang in relatie tot de waterstaatgeschiedenis van Waterland en Noord-Holland wordt er verder archeologisch onderzoek gedaan.
Foto in header: Harry Schuitemaker, overige via het projectteam
Het archeologisch onderzoek duurt waarschijnlijk nog tot en met begin december. De vondst is vanaf de openbare weg niet te zien en ligt op het bouwterrein dat niet vrij toegankelijk is. Zaterdag 11 december 2021 is het voor het publiek mogelijk om de middeleeuwse sluis te bekijken. Als er meer informatie is over het programma en de op dat moment geldende coronamaatregelen, delen we dat op de projectwebsite en de socialmedia kanalen van HHNK.
